Een kleine geschiedenis van het Midden-Oosten: historische akkoorden, deel 1

Het Midden-Oosten, grofweg gerekend vanaf Israel en Egypte in het westen tot de Chinese grens in het oosten, Turkije in het noorden en Yemen in het zuiden, is een regio die al eeuwenlang wordt geteisterd door haat en nijd, oorlog en spaarzame tijden van vrede. Dit behoeft voor de meeste lezers van deze blog geen uitleg. In de komende paar verhaaltjes wil ik gaan proberen om, verre van uitputtend, enkele oorzaken toe te lichten van de manier waarop de moderne (westerse) wereld vanaf het begin van de 20^e eeuw is omgegaan met deze regio en hoe de landen zich onderling verhouden. Het doel hiervan is om uiteindelijk wat licht te laten schijnen op het akkoord wat de Amerikaanse president deze week omschreef als “een historische stap om de problemen tussen Israël en de Palestijnen op te lossen”. Maar om deze “bigger and better deal” te kunnen begrijpen moeten we zo’n 104 jaar terug in de tijd.

Op 16 mei 1916 zat de Britse diplomaat Mark Sykes samen met zijn Franse tegenhanger Georges Picot in een zaaltje met een kaart van het Midden-Oosten voor hun neus en een potlood in de hand. Temidden van het ongelofelijke geweld van de Eerste Wereldoorlog (ongeveer rond het hoogtepunt van de slag om Verdun) bepaalden zij in belangrijke mate hoe deze regio, die tot dan toe voor een heel groot deel onder het bewind van het uit elkaar vallende Ottomaanse Rijk had gehoord, er uit zou moeten gaan zien. De landen die wij nu kennen als Libanon, Syrië, Irak, Afghanistan, Jordanië, Israël en de Palestijnse gebieden droegen die namen nog niet op dat moment, in ieder geval niet in de vorm van een natiestaat.

De verdeling die Sykes en Picot in het geheim overeenkwamen verdeelde het Midden-Oosten in een Franse en een Engelse invloedssfeer, waarbij het noordelijke deel, wat we nu kennen als Libanon, Syrië en deel van noord-Irak, onder Frans bewind zou komen, terwijl het zuidelijke deel, met name Irak, Palestina (in de huidige situatie Israël, Jordanië en de Palestijnse gebieden) en Egypte onder Engelse invloed zouden vallen. De Britten waren hiermee vooral uit op een doorgangsweg tussen India, Egypte en de Britse eilanden, dus op koloniale politieke overwegingen, en op de rijke olievelden die net waren gevonden in het zuiden van Irak rond de stad Basra. Voor de Fransen lag het belang vooral in het behouden van de invloed die zij al jarenlang zorgvuldig hadden opgebouwd in Syrië en Libanon. Ten slotte waren ook de Russen aanwezig bij delen van de besprekingen, en sleepten daarbij grote mate van controle over de Bosporus en dus toegang tot de Zwarte Zee uit de onderhandelingen. Echter trokken de Russen zich snel na de Oktoberrevolutie van dat jaar terug uit het de afspraken die werden gesloten.

Om het zichzelf niet te moeilijk te maken trokken de onderhandelaars een vrijwel rechte lijn vanuit Akko in het huidige Israël naar Kirkuk in Irak om de gebieden te verdelen, daarbij op geen enkele manier rekening houdend met politieke, culturele of religieuze overwegingen. Hier hebben de mensen in de regio en eenieder die er iets mee te maken heeft nog altijd behoorlijk last van. Zo komt het verdrag tussen Frankrijk en Groot-Brittannië en de daaruit voortvloeiende Balfour-verklaring, waarmee de Britse regering de joden een nationaal thuis beloofde in Palestina, nog steeds regelmatig terug in propaganda-uitingen van organisaties als Hamas, Hezbollah, al-Qaeda en Islamitische Staat. Het verdrag tussen de Fransen en Engelsen moet natuurlijk worden gezien in de geest van de tijd waarin de Europese grootmachten gewend waren om de wereld onderling te verdelen onder elkaar. Toch zou je denken dat een verdrag waarbij volkeren worden onderverdeeld onder bewind van ver weg, iets is van vervlogen tijden en niet dat mijn eigen opa slechts 2 jaar hierna geboren zou worden. Later zullen we zien dat ook in deze tijd nog dergelijke verdragen tot stand komen in het Midden-Oosten, waarbij grote beslissingen worden genomen over de toekomst van hele volkeren, zonder dat zij hier bij betrokken worden.

Het Sykes-Picot verdrag van 1916 en de verdeling van de invloedssferen van de Fransen en Britten over het gehele Midden-Oosten en de landen die daarbij gecreëerd werden is een eerste voorbeeld van de invloed, betrokkenheid en schuld van de Westerse wereld op veel van de ellende die de regio en vooral haar inwoners te verduren heeft gekregen sinds het begin van de 20^e eeuw.

 1,372 total views,  1 views today