Afgelopen nacht werd langzaamaan duidelijk dat de Britten er in hun referendum voor zouden kiezen om de EU te verlaten. Om een uur of 1 twijfelde ik even of ik wakker zou gaan blijven voor deze uitslagenavond, het wel en wee van de EU gaat mij namelijk nauw aan het hart, maar besloot toch te gaan slapen. Het werd een onrustige nacht. Hoewel de Brexit in het bijzonder mij niet zo veel doet, is het bredere beeld wel zorgwekkend. Want het al dan niet latente nationalisme dat heeft geleid tot dit resultaat in het Britse referendum, lijkt overal in Europa vlak onder het oppervlak te liggen. De PVV, FPO, Front National, Vlaams Belang en de Liga Nord doen het goed in peilingen en verkiezingen, en in Hongarije en Polen zijn zelfs al dit soort partijen aan het regeren. Voor gematigdheid is geen plek meer in de Europese politiek, zo lijkt het, juist op een moment dat gematigdheid en ‘gezond verstand’ geboden zijn. De Europese samenwerking is door eerst de financiële crisis en daarna de vluchtelingencrisis in de afgelopen acht jaar onder een druk komen te staan waar het vanwege zijn ontwerp niet tegen bestand kan zijn. Het is namelijk, ondanks meerdere pogingen dit te veranderen, nooit doorgetrokken tot een volledige politieke unie, maar slechts een economische unie en een politieke samenwerking. De nationale invloeden, voorkeuren en druk die wordt uitgeoefend op het besluitvormingsproces in Brussel maakt de Unie kwetsbaar voor tegenspoed. Want als er tegenspoed dreigt, komen nationale belangen van staten op de eerste, tweede en derde plaats, en eindigen de belangen van de Unie als geheel ergens in de middenmoot. En dat verklaart ook het succes van nationalistische partijen, die in de huidige context vaak anti-immigratie, anti-Europa en economisch conservatief zijn.

De Brexit-campagne en deze uitslag in het referendum is niet alleen een overwinning voor de nationalistische partijen in Engeland en de rest van Europa. Het kan voor hen ook een nederlaag blijken te zijn. Het terugverlangen naar de sterke Britse staat, het British Empire, en de tijd waarin Groot-Brittanië een echte wereldmacht was zou er net zo goed toe kunnen leiden dat het Verenigd Koninkrijk geheel uit elkaar valt. Zo was de gehele ‘Greater London Area’ sterk tegen een Brexit, was er in Schotland geen enkele regio die voor het verlaten van de EU stemde en gaan er in Noord-Ierland stemmen op die suggereren dat er gesproken moet worden over een hereniging met de Republiek Ierland, dat wel een onderdeel van de EU is en zal blijven. De verdeeldheid binnen het Koninkrijk is dus groot. Waar het in Engeland en Wales vooral ouderen geweest lijken te zijn die voor hebben gestemd, zijn er door het hele land al geluiden te horen geweest die spijt zeggen te hebben voor te hebben gestemd. Dit toont eens te meer aan dat een dergelijk referendum gevaarlijk kan zijn. Het is niet alleen gevaarlijk omdat er een beslissing van belang wordt genomen voor niet alleen alle 45 miljoen Britten, maar ook voor de rest van de EU, waar een langdurig verbond mee is aangegaan dat nu op de schop moet. Wie wordt de Jacques Delors van onze tijd? Wie staat op als de redder van het Europese project? In Frankrijk lijkt de verdeeldheid net zo groot, evenals er in Nederland gelijk om een soortgelijk referendum wordt gevraagd. Italië is al jarenlang verdeeld in een rijker Noorden, gebaat bij Europa en een armer Zuiden, waar de strijd tegen de maffia en het tegenhouden van de vluchtelingenstroom relevanter is dan samenwerking met andere Europese landen. Ook België en Luxemburg zullen, vooral vanwege hun geringe invloed in de Europese machtspolitiek, niet de reddende hand bieden. Dus nodigde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken de ministers van deze oprichters van het samenwerkingsverband uit in Berlijn om te praten over de toekomst van de Unie. Ironisch, aangezien de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, waar het allemaal mee begon, werd opgericht om de Duitse industrie nieuw leven in te blazen na de Tweede Wereldoorlog en om de Duitsers betrokken te krijgen en houden bij de rest van Europa na het debacle van het Verdrag van Versailles, dat na de Eerste Wereldoorlog de Duitse economie nog verder de afgrond in duwde en, al dan niet rechtstreeks, een nieuwe Wereldoorlog uitlokte.

Voor de Britse premier Cameron is deze uitslag extra zuur. Waar hij een jaar geleden glansrijk de verkiezingen won, mede dankzij de belofte een referendum uit te schrijven, is dat referendum nu zijn   ondergang geworden. De tijd zal moeten leren of de Britten zichzelf hebben gered door op tijd van een zinkend schip af te lopen met redelijk droge voeten, of dat zij een gat in hun eigen reddingsboot hebben geboord. Ik hoop in ieder geval dat het nou een keer kan ophouden met al die referenda overal en nergens, en dat we met z’n allen kunnen gaan proberen de problemen die spelen in Europa en de rest van de wereld op te lossen in plaats van te schreeuwen dat er geen oplossing is.

 

 447 total views,  1 views today